Centrum wiedzy

Wrzód w przewodzie pokarmowym to nie boląca narośl czy krosta, a raczej solidne zagłębienie w błonie śluzowej wyścielającej ścianę żołądka lub jelit. W jaki sposób tworzy się niebezpieczny "krater" do końca nie wiadomo. Uważa się że skłonność do owrzodzeń ma charakter dziedziczny i częściej występuje wśród mężczyzn, którym towarzyszy większe napięcie emocjonalne. Stres jest jednym z głównych czynników predysponujących do choroby wrzodowej, dlatego z jej objawami głównie borykają się osoby ze skłonnością do depresji, nadmiernej irytacji, cierpiące na bezsenność lub stany lękowe. W ostatnim czasie podkreśla się także patogenne działanie bakterii Helicobacter Pylori, która jak wynika z badań, odpowiada za 75% wrzodów żołądka i 95% wrzodów dwunastnicy. Powstanie owrzodzeń w przewodzie pokarmowym to także następstwo przewlekłego spożywania substancji uszkadzających błonę śluzową żołądka. Oprócz alkoholu, kawy i wielu leków, zwłaszcza popularnych preparatów przeciwzapalnych, również palenie tytoniu wywiera szkodliwy wpływ na żołądek. Wszystkie te produkty zawierają składniki nadżerające błonę śluzową.

Wrzody nie tylko bolą

Ich obecność może być również przyczyną poważnych powikłań, a nawet zagrażać życiu. Wyżłobione w przewodzie pokarmowym rany mogą uszkadzać naczynia krwionośne, powodować krwawienia a nawet wywołać krwotok. Nadmiar traconej krwi najczęściej prowadzi do rozwoju niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza. W miejscach naprzemiennie gojonej i zabliźnianej rany mogą pojawiać się twarde zgrubienia prowadzące do niedrożności wpustu do dwunastnicy i utrudniające przesuw pokarmu w dalsze części przewodu pokarmowego. W bardziej zaawansowanych stadiach nieleczonej choroby, uszkodzona ściana żołądka może ulec całkowitemu przedziurawieniu powodując przelanie kwaśnej treści żołądka do jamy otrzewnej stwarzając zagrożenie niebezpiecznej dla życia infekcji. Chorobę wrzodową należy bezwzględnie leczyć, gdyż w niektórych przypadkach utrzymujące sie stany zapalne mogą prowadzić do rozwoju raka.

Jak rozpoznać chorobę wrzodową?

Dolegliwości związane z pojawieniem sie wrzodów obserwuje się najczęściej wiosną lub jesienią i mają tendencje do nawrotów. U chorych cierpiących na wrzody żołądka, bóle brzucha pojawiają się najczęściej 1-2 godziny po posiłku i trwają równie długo. W przypadku owrzodzeń dwunastnicy, reakcje bólowe pojawiają sie na ogół przed jedzeniem, ustępują zaraz po posiłku, i następnie znów zaczynają dokuczać po upływie około 2 godzin. Chory może również odczuwać mdłości, głód, niekiedy kwaśny smak w ustach. Objawy mogą występować zarówno w dzień jak i w nocy.

Podstawą terapii jest dieta

Odpowiedni sposób odzywiania, pozwala uzyskać poprawę w okresie zaostrzenia objawów oraz zapobiega nawrotom. Z jednej strony dieta musi pokrywać podstawowe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, z drugiej, ograniczać udział potraw, produktów i napojów nadmiernie pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.

Częściej i mniej

To jedna z najważniejszych zasad diety w chorobie wrzodowej. Posiłki powinny być małe objętościowo oraz podawane częściej w ciągu dnia o tej samej porze. Im większa jednorazowa porcja pokarmu, tym aktywnej wzmaga się wydzielanie soków trawiennych podrażniających uszkodzenia w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Sok trawienny działa na wrzody jak spirytus na ranę, stad jednak różnicą że nie odkaża, lecz dodatkowo uszkadza, powodując silny ból. W okresie zaostrzeń choroby, odstępy miedzy posiłkami nie powinny być dłuższe niż 2 godziny, a liczba spożywanych posiłków może być wyższa niż sześć. Nie bez znaczenia jest również sposób przygotowywania posiłków. Z praktycznych zaleceń ważne jest by podawać potrawy gotowane, duszone w sosie własnym, lub pieczone w folii. Tempetarura spożywanych potraw powinna być umiarkowana, gdyż zbyt zimne lub gorące posiłki mogą nasilać uciążliwe objawy.

Więcej płynów

Odpowiednie nawodnienie organizmu jest szczególnie ważne, zwłaszcza przy współistniejących biegunkach lub wymiotach. Płyny pomagają rozcieńczać soki żołądkowe i zmniejszać ich agresywne działanie na podrażnione błony śluzowe. Dziennie zaleca się wypijać 1,5-2 litrów płynów pod postacią wody, delikatnych kompotów lub słabej herbaty. Przciwwskazane są napoje alkoholowe, mocna herbata, kawa, wywary z mięsa, buliony, rosoły oraz napoje gazowane.

Ostrożnie z owocami

Spożywanie większej ilości owoców, szczególnie cytrusowych, uważanych powszechnie za skarbnicę witamin i minerałów, nie jest zalecane. Zawarte w nich kwasy organiczne, powodują dodatkowy wzrost kwasowości w przewodzie pokarmowym, powodujac reakcje bólowe. Owoce a także inne produkty węglowodanowe obfitujące w błonnik pokarmowy, szczególnie surowe warzywa, przetwory gruboziarniste oraz rośliny strączkowe wymuszają również wzrost tzw. napięcia parasympatycznego w żołądku co objawia się zwiększonym wydzielaniem podrażniającego kwasu solnego. Z uwagi na konieczność ograniczania niektórych pokarmów bogatych w witaminy, dietę warto wspomagać suplementacją. Szczególną uwagę zwraca się na konieczność podawania witaminy A chroniącej błonę śluzową oraz witaminy C – jako ważnego czynnika działającego przeciwzapalnie. Niedobory witaminowe można również wyrównywać sokami świeżo uzyskanymi z owoców i warzyw, rozcieńczonymi w okresie znaczniejszych zaostrzeń choroby.

Uwaga na tłuszcze

W chorobie wrzodowej źle tolerowane są margaryny twarde, potrawy tłuste oraz dania smażone, stąd ich udział w diecie powinien być znacznie ograniczony. Podstawowym rodzajem tłuszczu w pożywieniu powinno być świeże masło, śmietanka i dobrej jakości oleje. Unikać należy także ostrych przypraw drażniących błonę śluzową i wzmagających wydzielanie soku żołądkowego takich jak: pieprz, ocet, chrzan, musztarda, ketchup, cebula, ostre marynaty. Jadłospis wrzodowca powinien być w szerokim zakresie oparty na mleku, twarogach, jajach, jasnym pieczywie, drobnych kaszach, chudych gatunkach mięc, wędlin i ryb. Ziemniaki i inne warzywa są zalecane w postaci gotowanej, owoce zaś w postaci musu i rozcieńczonych soków. Posiłki powinny byc urozmaicone, podane estetycznie a do jedzenia nalezy zasiadać zawsze w dobry nastroju.