Centrum wiedzy

U diabetyków skutki złamania zasad prawidłowego odżywiania dają o sobie znać natychmiast. Powodują one:

• hiperglikemię – gdy posiłek jest zbyt obfity, lub zawiera dużo cukru
• hipoglikemię – kiedy posiłek jest za mały lub gdy o nim nie pamiętamy, czy go opóźnimy, co zdarza się przy stosowaniu klasycznych insulin ludzkich.

Aby uniknąć hiperglikemii należy:

• jeść wszystko w małych ilościach
• wybierać wędliny drobiowe, chude, np.: pieczone mięso. Unikać kiełbasy wieprzowej, pasztetu, wędlin podrobowych. Mają one dużo kalorii i po kilku godzinach powodują wzrost poziomu cukru we krwi
• zrezygnować ze smarowania pieczywa masłem lub margaryną – w zamian stosować np. serek o niskiej zawartości tłuszczu
• ograniczyć pieczywo, szczególnie białe o wysokim indeksie glikemicznym, ziemniaki i rozgotowane makarony
• zamiast mięsa smażonego zjeść pieczone czy gotowane np. w galarecie
• nie słodzić kawy ani herbaty
• ograniczać soki owocowe, które zawierają podobną ilość cukru, jak świeże owoce
• nie pić słodzonych cukrem napojów owocowych
• jeść jak najwięcej warzyw - są one bogatym źródłem błonnika, który spowalnia wchłanianie węglowodanów
• zamiast ciasta z kremem zjeść kawałek drożdżowego, biszkoptu z owocami lub keksu
• ograniczyć alkohol lub z niego zrezygnować; dopuszczalne jest wypicie kieliszka wytrawnego wina, koniaku lub whisky. Nie wolno pić słodkich alkoholi.

Węglowodany proste i złożone

Dawka wstrzykiwanej insuliny zależy od ilości węglowodanów zawartych w spożywanych posiłkach. To głównie one mają wpływ na poziom cukru. Glikemię gwałtownie, wysoko i na krótko podnoszą węglowodany:

• proste – cukier, ciasta, miód, glukoza, mleko, słodycze, owoce i soki owocowe
• złożone – pieczywo, płatki, ryż, makarony, kasze i warzywa. Podwyższają one cukier wolniej, niezbyt wysoko i na dłużej. Wchłaniają się powoli, co zapobiega hipoglikemii między posiłkami.

Dlatego zawsze należy:

• zbilansować skład i wielkość posiłku z dawką leku
• zapewnić w diecie odpowiednią ilość węglowodanów
• wykluczyć węglowodany proste
• ilość i pory posiłków dostosować do rodzaju terapii (sztywnych pór nie muszą rygorystycznie przestrzegać osoby leczone analogami insulin)
• unikać cukru i soli
• ograniczyć tłuszcze ze względu na dużą zawartość cholesterolu i kalorii
• jeść dodatkowy, mały posiłek, np. kanapkę przed wysiłkiem fizycznym.

Wartość odżywcza posiłku nie powinna przekraczać dobowego zapotrzebowania kalorycznego.

Wyrównanie glukozy

Stosowanie się do diety nie zawsze bywa łatwe, np. gdy zaproszą nas znajomi czy wyjedziemy na urlop. Wtedy zmieniają się pory posiłków, długo siedzimy przy stole, jemy dużo i narażeni jesteśmy na liczne pokusy. Skutki tego chory odczuwa natychmiast. Pojawiają się objawy wzrostu poziomu glukozy we krwi: pragnienie, częste oddawanie zwiększonej ilości moczu, suchość w ustach, zmęczenie, a przy znacznej hiperglikemii zapach acetonu w wydychanym powietrzu. Jest to sygnał, by zmierzyć poziom cukru i starać się, jak najszybciej go obniżyć.

Osoby leczone insuliną mogą szybko i łatwo pozbyć się nadmiaru cukru we krwi wstrzykując korygującą dawkę insuliny szybkodziałającej. W korzystnej sytuacji są chorzy stosujący analogi szybkodziałające (preparaty, których działanie jest niemal natychmiastowe). Szybko obniżają one poziom cukru we krwi. Można je wstrzykiwać tuż przed jedzeniem (nie jest potrzebne zachowanie półgodzinnej przerwy), a także podawać bezpośrednio po jedzeniu. Jeśli okaże się, że posiłek był bardziej kaloryczny lub deser zawierał więcej węglowodanów, niż planowaliśmy, można w każdej chwili wstrzyknąć dodatkową dawkę analogu. Stosując analogi szybkodziałające mamy możliwość zrezygnowania z jedzenia o stałej porze. Możemy przyjąć je przed jedzeniem, opóźnić posiłek lub spożyć nieplanowany. O sposobie terapii decyduje lekarz, on także ustala dawki insuliny.

Osoba z cukrzycą stosująca insulinę powinna wiedzieć, kiedy oraz w jakich sytuacjach należy podać większą dawkę hormonu, a kiedy ją obniżyć. Pacjent może samodzielnie dokonywać niewielkich zmian po konsultacji z lekarzem. Najczęściej są one potrzebne w sytuacjach wyjątkowych, gdy cukru we krwi jest za dużo lub chory planuje zjedzenie obfitego posiłku, słodkiego deseru, bardzo słodkich owoców (np. winogron) czy czeka go wysiłek fizyczny. Umiejętność korygowania dawek insuliny chory może zdobyć w gabinecie lekarskim lub na zajęciach edukacyjnych (prowadzą je poradnie diabetologiczne).

Aby samodzielnie zmienić dawkę insuliny trzeba wiedzieć, że:

• prawidłowa wartość glukozy we krwi przed jedzeniem wynosi około 100 mg/dl
• stężenie glukozy we krwi jest za duże, gdy przekracza 10,0 mmol/l (180 mg%) lub gdy cukier pojawia się w moczu
• jedna jednostka insuliny obniża glikemię 30–50 mg/dl
• jeden wymiennik węglowodanowy podwyższa poziom cukru we krwi o około 30–50 mg/dl. Poza tym, wszelkie zmiany dawkowania insuliny wymagają wykonywania dodatkowych badań samokontrolnych.

Najlepiej badać cukier we krwi na glukometrze co 2–3 godziny. Osoby przyjmujące leki doustne muszą przestrzegać diety cukrzycowej. Chorzy z nadwagą i otyłością powinni stracić na wadze. Wówczas poziom cukru we krwi może unormować się. Wymaga to jednak dużej samodyscypliny. Niezwykle pomocny bywa regularnie prowadzony dzienniczek samokontroli. Ocena uzyskanych wyników pozwoli określić wyrównanie metaboliczne cukrzycy. Cukrzyca typu 2 zwykle postępuje. Po około 5 latach przyjmowania doustnych leków przeciwcukrzycowych, należy rozważyć przejście na insulinoterapię, by ograniczyć powikłania. Metodę i rodzaj insulinoterapii zawsze zleca lekarz.

Cukier pod kontrolą

Osoby chore na cukrzycę typu 1 powinny zupełnie zrezygnować z cukru do słodzenia, a cierpiące na cukrzycę typu 2 muszą ściśle kontrolować jego ilość. Cukier nie powinien przekraczać 5% wartości wszystkich węglowodanów przewidzianych w diecie, co odpowiada trzem łyżeczkom cukru.

Kiedy szukać pomocy?

Jeśli mimo starań pacjenta, cukier utrzymuje się powyżej 300 mg/dl, w moczu występuje aceton, oddech staje się przyspieszony i wzrasta powyżej 25 na minutę, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Istnieje bowiem zagrożenie śpiączką cukrzycową.